چرا شاخص عملکرد لجستیک مهم است

همچنین کارایی زنجیره‌های تأمین یک کشور از بُعد هزینه، زمان و قابلیت اطمینان، به ویژگی‌های مشخصی از اقتصاد داخلی آن کشور که با نام عملکرد لجستیکی معرفی می‌شود وابسته است. داشتن عملکرد لجستیکی بهتر و تسهیل‌سازی تجارت به نحو قابل ملاحظه‌ای با شکوفایی تجارت، تنوع صادرات، جذابیت برای سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و رشد اقتصادی مرتبط است. بر‌اساس مطالعات صورت گرفته توسط بانک جهانی، بهبود و ارتقاء عملکرد لجستیک به عنوان یکی از اهداف مهم توسعه کشورها در سال‌های اخیر مطرح شده است. چرا که لجستیک تأثیر بسزایی بر فعالیت‌های اقتصادی کشورها دارد.
طبق تعریف بانک جهانی؛ لجستیک دامنه‌ای از فعالیت‌های ضروری تجاری همچون حمل و نقل، انبارداری، یکپارچه سازی بارهای تجاری، ترخیص کالا از گمرکات مرزی تا سیستم های توزیع و پرداخت درون کشوری را شامل می شود که توسط نهادهای دولتی و بخش خصوصی صورت می پذیرد.
بانک جهانی شاخصی را با عنوان شاخص علکرد لجستیک (Logistics performance Index or LPI) معرفی کرده است که برای تعیین وضعیت عملکرد لجستیکی کشورها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
شاخص بانک جهانی تمایز کشورها را از لحاظ عملکرد لجستیک نشان می‌دهد و به شناخت فرصت‌ها و تهدیدهای فرایند لجستیکی یک کشور و بررسی وضعیت زنجیره تأمین آن کمک می‌کند و همچنین آنها را در اتخاذ راه‌کارهای مناسب جهت بهبود عملکرد خود راهنمایی می‌کند. لازم به ذکر است که شاخص عملکرد لجستیک چندبعدی است و در مقیاس یک (بدترین) تا پنج (بهترین) امتیازدهی می‌شود. در واقع این شاخص اطلاعات مربوط به‌راحتی و روان بودن عملیات لجستیک در کشورهای مختلف را ارائه می‌کند.
شاخص عملکرد لجستیک به رهبران ملی، سیاست‌گذاران کلیدی، متخصصان لجستیک، تأمین‌کنندگان لجستیک و تاجران کمک می‌کند که چالش‌های پیش روی خود در کاهش موانع لجستیکی برای تجارت بین‌المللی را شناسایی کنند، عملکرد کلی کشور در رابطه با لجستیک تجاری را در ابعاد مختلف و میزان اتصال فعالیت‌های تجاری یک کشور به بازارهای بین‌المللی را ارزیابی کنند. همچنین شاخص LPI هزینه عملکرد بد لجستیک برای قدرت رقابتی کشورها را تعیین کرده و منبع این هزینه‌ها و ضرر و زیان‌ها را شناسایی می‌کند؛ بنابراین می‌توان گفت که شاخص عملکرد لجستیک اقدامات کمی و کیفی را شامل می‌شود و به ساخت پروفایل عملکرد لجستیک برای کشورهای مختلف کمک می‌کند.
زیرساخت‌های حمل‌ونقل روی بهره‌وری و هزینه‌های تجاری تأثیر بسزایی دارند. برای مثال، اتصالات بهتر بندری و پس‌کرانه‌‌ها می‌تواند مخارج و هزینه‌های اتصال به شبکه‌های توزیع یا حمل‌ونقل مواد خام را کاهش دهد. به همین دلیل، برخورداری از یک سیستم لجستیک مؤثر و کارآمد پایه و اساس یک اقتصاد شکوفا و موفق در جذب سرمایه‌گذاری خارجی است.
در واقع، پیشرفت فناوری و تجارت در سراسر جهان و آزادسازی سرمایه‌گذاری فرصت‌های جدیدی را برای مهار بازارهای جهانی، افزایش رشد و کاهش فقر ایجاد می‌کند. همچنین، با ظهور زنجیره‌های تأمین جهانی، موضوعاتی همچون حمل‌ونقل سریع، ارزان و قابل‌اعتماد به چالشی مهم تبدیل شده است. قابلیت اتصال به آنچه که اینترنت فیزیکی نامیده می‌شود به‌سرعت به عامل تعیین‌کننده قدرت رقابتی کشورها تبدیل شده است. کشورهایی که بتوانند به اینترنت فیزیکی یا همان شبکه لجستیک جهانی اتصال پیدا کنند، به بازارهای جدید و گسترده و دروازه‌های رشد و ترقی دسترسی خواهند داشت، اما کشورهایی که قابلیت اتصال به این شبکه را نداشته یا در این زمینه ضعیف عمل کنند، هزینه‌های سنگین و قابل توجهی را متحمل خواهند شد.

 

 

بنابراین سنجش عملکرد زنجیره تأمین در فرآیندهای تجاری از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است، چراکه عملکرد مناسب کلید موفقیت و دستیابی به توسعه و ثبات پایدار است. برای این منظور به ابزارها و مقیاس‌های عملکردی مناسب نیاز است که یکی از آن‌ها شاخص عملکرد لجستیک یا همان LPI است.
این شاخص؛ عملکرد را در زنجیره تأمین لجستیک یک کشور ارزیابی می‌کند و آن را از دو منظر داخلی و بین‌المللی (شاخص عملکرد لجستیک داخلی و بین‌المللی) ارائه می‌کند. از منظر داخلی، این شاخص عملکرد لجستیک یک کشور را به کمک متخصصان لجستیک همان کشور از نظر کیفی و کمی مورد ارزیابی قرار می‌دهد و اطلاعات جامع در خصوص محیط لجستیک، فرآیندهای اصلی و مرکزی لجستیک، نهادها، سازمان‌ها، مؤسسات و شرکت‌های مربوطه، مدت‌زمان انجام کار و تکمیل فرایند عملیات، اطلاعات هزینه‌ای و غیره را فراهم می‌نماید. از منظر بین‌المللی، این شاخص عملکرد یک کشور با شرکای تجاری‌اش را در شش حوزه مختلف از لحاظ کیفی مورد ارزیابی قرار می‌دهد و این کار را به کمک متخصصان لجستیک شاغل در خارج از آن کشور انجام می‌دهد. این شش حوزه یا معیار عبارتند از:

امروزه، توانایی لجستیکی یک کشور تاثیر زیادی در توسعه تجارت داخلی و خارجی آن کشور دارد و کشورهای مختلف سعی کرده‌اند با بکارگیری مکانیزم‌های هماهنگی مختلف در سطح ایجاد نهاد هماهنگ کننده دائمی، موقتی و یا موردی زمینه را برای ارتقاء وضعیت و رتبه لجستیکی خود (به خصوص شاخص‌های عملکرد لجستیکی مورد اشاره) در مقیاس ملی و منطقه‌ای مهیا کنند. لجستیک نقش کلیدی در تحقق رشد اقتصادی ایفا می‌کند و پایه و اساس تجارت داخلی و خارجی را تشکیل می‌دهد. برخورداری از خدمات و فعالیت‌های لجستیکی کارآمد، به میزان قابل‌توجهی موجب کاهش هزینه و افزایش سرعت تحویل کالا به مشتری و در نتیجه گسترش بازار محصولات بنگاه‌ها در سطح ملی و بین‌المللی می‌شود.
ایران دارای مزیت‌ها و پتانسیل‌های زیادی در زمینه لجستیک است که از مهم‌ترین آنها می‌توان به قرار گرفتن در منطقه خاورمیانه و در مسیر کریدورهای اصلی ترانزیت و حمل‌ونقل بین‌المللی منطقه، امکان استفاده از همه روش‌های حمل‌ونقل، دسترسی به آب‌های آزاد، داشتن سواحل آبی و مرزهای خشکی گسترده، برخورداری از بنادر متعدد و شبکه جاده‌ای گسترده اشاره کرد و به دلیل برخورداری از این مزیت‌ها، توانایی تبدیل شدن به یکی از مراکز مهم تجارت در منطقه و حتی جهان را داراست؛ لذا توسعه لجستیک در کشور بایستی به‌طورجدی موردتوجه قرار گیرد.
از سوی دیگر، ایران نه‌تنها خود دارای ذخایر نفت و گاز عظیم بوده و از سایر منابع نیز غنی است، بلکه از یک‌سو در جوار کشورهای تولیدکننده نفت و گاز حاشیه خلیج‌فارس واقع شده و تنگه هرمز به عنوان شاهراه اصلی برای تجارت منابع فسیلی این کشورها است و از سوی دیگر هم‌جوار کشورهای غنی حاشیه دریای خزر است و می‌تواند کانال ارتباطی برای فروش منابع نفت و گاز این کشورها باشد.
از آنجایی‌که شاخص عملکرد لجستیک ابزاری برای انعکاس پتانسیل‌های تجاری، عملکرد لجستیک و بهره‌وری زنجیره تأمین کشورها در سطح جهان است، توجه به به رتبه لجستیکی LPI و بهبود آن در کشوری پهناور و غنی همچون ایران بسیار حائز اهمیت است.
اهتمام جدی به بهبود وضعیت لجستیکی، علاوه بر افزایش توان رقابت‌پذیری و تجارت، منجر به افزایش رفاه مصرف‌کننده و تولیدکننده، شکوفایی اقتصادی، ایجاد منابع درآمدی برای ایران دارای موقعیت جغرافیایی مناسب و افزایش اشتغال در آن می‌شود. در حال حاضر بهبود وضعیت کشورها در حوزه لجستیک به یکی از اهداف مهم توسعه اقتصادی آن‌ها تبدیل شده و کشورها برای ماندگاری در عرصه رقابت، اقدامات ویژه‌ای در راستای بهبود عملکرد لجستیک انجام داده‌اند که از مهم‌ترین آنها می‌توان به استفاده از شیوه حمل‌ونقل چندوجهی و برون‌سپاری خدمات لجستیکی به ارائه‌کنندگان خدمات لجستیکی اشاره کرد.